ضدعفونی کننده صنعتی چیست ؟

ضدعفونی کردن و گندزدایی دو کلمه مترادف هستند که درمورد اشیا و جامدات بیشتر از کلمه گندزدا و برای انسان و جانداران از کلمه ضدعفونی استفاده می شود. ضدعفونی کننده صنعتی یا گندزدا موادی هستند که بر انواع باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و اسپورها تاثیر می گذارند. این مواد به سه دسته سطح بالا، سطح متوسط و سطح پایین تقسیم می شوند.

ضدعفونی کننده سطح بالا:

ضدعفونی کننده صنعتی سطح بالا علاوه بر از بین بردن طیف وسیع باکتری، ویروس و قارچ، اسپورها را نیز حذف می کنند. انواع مختلف این سطح از ضدعفونی کننده های صنعتی شامل: هیدروژن پراکساید، پراستیک اسید، گلوترآلدهید، فرمالین و … به شرح زیر می باشند:

 ضدعفونی کننده سطح بالا:

♦ پراستیک اسید
♦ هیدروژن پراکسید
♦ فرمالدئید
♦ گلوتارالدئيد
♦ ضدعفونی کننده های صنعتی آمونیومی
♦ ضدعفونی کننده های اسپورسیدال

پراستیک اسید:

پراستیک اسید، اکسیدکننده قوی است. این محلول از طریق اکسیداسیون روی انواع باکتری ها، میکروب ها، ویروس ها اثر می گذارد. این ضدعفونی کننده صنعتی سطح بالا علاوه بر موارد ذکر شده اسپورها را نیز ازبین می برد.

پراستیک اسید به عنوان ضدعفونی کننده صنعتی در بخش های مختلف استفاد می شود. شستشو و ضدعفونی سیستم CIP و COP کارخانه های صنایع غذایی، ضدعفونی فیلترها، ضدعفونی در کشتارگاه ها، ضدعفونی صنایع لبنی، تولید آب معدنی و نوشیدنی، صنایع کمپوت و کنسرو، صنایع نان و غلات، صنایع خشکبار، هتل و رستوران و…

هیدروژن پراکساید:

هیدروژن پراکساید یا آب اکسیژنه، اکسنده متداول است که به عنوان سفیدکننده مورد استفاده قرار می گیرد. فرمول شیمیایی این ماده H_۲O_۲ می باشد. هیدروژن پراکساید به مرور تجزیه می شود و به آب و اکسیژن تبدیل می شود. این ضدعفونی کننده صنعتی کاربردهای متفاوتی دارد. مانند: صنایع کاغذسازی، دارویی، بهداشتی، هوا و فضا، رنگ، صنایع غذایی و …

فرمالدئید

فرمالین (فرمالدئید) ضدعفونی کننده صنعتی قوی است. غلظت یک درصد آن، ضد میکروب سل است. از این ماده برای ضدعفونی اماکن و وسایل، ابزار جراحی، دستگاه دیالیز و آندوسکوپی استفاده می شود. فرمالدئید برای ضدعفونی کردن مکان‌هایی که میکروب‌های تب‌زا، میکروب عامل سوزش طحال، میکروب سل و میکروب عامل خونریزیهای شدید آلوده شده باشند، بسیار مناسب است.
برای این منظور می‌توان نیم لیتر از این محلول را در ظرفی روی اجاق قرارداد تا بخارهای حاصل از آن، اتاق را ضدعفونی کند. توجه کنید که بخارات آن سمی است و نباید در معرض آن قرار گرفت. از فرمالدئید می‌توان برای ضدعفونی کردن زخم و پوست استفاده کرد. چون سمّی و فرار است.

گلوتارالدئيد

یکی دیگر از ضدعفونی کننده های صنعتی سطح بالا، ضدعفونی کننده صنعتی گلوتارالدئيد است. این ماده محلولی است كه ظرف ۲۰ تا ۹۰ دقيقه وسايل حساس به حرارت را در حد بالا گندزدايی مي‌كند و ظرف ۶ تا ۱۰ ساعت آن‌ها را سترون مي‌نمايد. رايج ترين مورد استفاده از گلوتارالدئيد، گندزدايی آندوسكوپ‌ها، آسپيراتورها، لوازم بيهوشی، لوازم تنفسی و جراحی است. اين ضدعفونی کننده صنعتی توسط محلول فعال كننده حاوی نيتريت سديم فعال می شود و پس از فعال شدن، رنگ گل بهی آن سبز رنگ می شود. محلول فعال شده تا ۲۸ روزقابل استفاده است. نيتريت برای جلوگيری از خورندگی فلزات است لذا گلوتارآلدئيد فعال شده، برای گندزدايی لوازم فلزی ماده مناسبی است.

ضدعفونی کننده های صنعتی آمونیومی

ضدعفونی کننده صنعتی آمونیومی به عنوان گندزدای سطوح و تجهیزات صنایع غذایی مورد استفاده قرار می گیرند. استفاده آن آسان است و دارای اثر ضد میکروبی طولانی می باشد. برای حذف بوی بد و چربی بدون نیاز به اعمال حرارت از این نوع ضدعفونی کننده ها استفاده می شود. این ماده در کلیه صنایع غذایی، لبنی، نوشیدنی، مزارع لبنی، صنایع گوشت و مرغ و ماهی کاربرد دارد.

ضدعفونی کننده صنعتی آمونیومی داراى بنزالكونيوم كلرايد به عنوان يك تركيب آمونيومى چهارگانه مى باشد. اين گونه تركيبات، سورفكتانت هاى كاتيونى هستند كه خواص تركنندگى نسبتا خوبى دارند. بنابراین خاصيت تميزكنندگى و بهداشتى كنندگى محصول را تأمين كنند.
این ماده در محیط های اسیدی، قلیایی و خنثی خاصیت میکروب کشی دارد. به علاوه، در دماى بالا نيز پايدار بوده و در حضور مواد ارگانيك كارآيى خود را حفظ مى كند. اين محصول، در هنگام استفاده روى سطح، باقيمانده غيرفرار بر جاى مى گذارد. باقيمانده این محلول باعث ايجاد خاصيت باكترواستاتيكى مى شود. در نتيجه براى مدت معينى، رشد و توليد مثل باكترى ها روى سطح متوقف مى شود.

اسپورسیدال

ضدعفونی کننده های اسپورسیدال یا اسپور کش سریع الاثر، به طور خاص برای استریل کردن و ضدعفونی سطوح غیر متخلخل در محیط های اتاق تمیز فرموله شده اند. ضدعفونی کننده ها و گندزداهای اسپورسیدال، به عنوان یکی از ضدعفونی کننده های سطح بالا، اغلب حاوی ترکیبی از پراستیک اسید، پراکسید هیدروژن و اسید استیک هستند. در نتیجه می توان از آنها به عنوان ضدعفونی کننده، اسپور کش، ضدعفونی کننده یا ضدعفونی کننده وسیع الطیف برای کنترل سریع و موثر میکروبی استفاده کرد. اسپورسیدال ها، عملکردی حیاتی در ضدعفونی‌کردن اتاق تمیز، به‌ویژه برای صنایع دارویی، بیوتکنولوژی، تجهیزات پزشکی، و صنایع آرایشی و بهداشتی انجام می‌دهند.

ضدعفونی کننده سطح متوسط

این دسته از ضدعفونی کننده ها روی باکتری هایی که قادر به جوانه زدن هستند، بیشتر ویروس ها و بیشتر قارچ ها موثرند. به عنوان مثال: کلر و ترکیبات کلره، ید و ترکیبات آن، الکل ها.

ضدعفونی کننده سطح متوسط:
♦ کلر
♦ الکل ها

کلر

کلر در سال ۱۸۹۷ برای اولین بار به منظور ضد عفونی کردن آب آشامیدنی در شهر میدستون به کار رفت و سال ۱۹۰۵ ترکیبی از کلر با نام هیپوکلریت به جهت ممانعت از تیفوئید در تصفیه آب استفاده شد.

سال ۱۹۰۶ سالی بود کهhuston  ترکیبات کلردار را برای تصفیه آب آشامیدن کمبریج به مردم پیشنهاد نمود و طی سال های ۱۹۱۱ تا ۱۹۱۲ دستگاه کلرزن به عنوان عامل مهمی در تصفیه آب محسوب شدند.

هیپوکریت ها اگر در محیط اسیدی تجزیه شوند سرعت تجزیه بالایی دارند و در محیط قلیایی عکس آن می باشد. از این حیث این ترکیبات کلر دار توانایی ضدعفونی نمودن آب های اسیدی را خیلی بیشتر دارا هستند تا آب های قلیایی و پایداری زیادی نیز از خود نشان می دهند.

الکل ها

ضدعفونی کننده های الکلی به دلیل سرعت بالای تبخیر و زمان تماس پایین، اثر ضدعفونی کنندگی محدودی دارند. این ضدعفونی کننده صنعتی اثر کشندگی روی باکتری های گرم مثبت و گرم منفی، قارچ ها و … دارند. به طور کلی الکل ها در غلظت ۷۰% به عنوان گندزدای سطح پایین حساب می شوند. یکی دیگر از محدودیت های الکل ها این است که در باقیمانده مواد آلی نفوذ نمی کنند.

ضدعفونی کننده سطح پایین

این سطح از ضدعفونی کننده ها، باکتری هایی که قادر به جوانه زدن هستند و ویروس های دارای پوشش را از بین می برند. این مواد به طور معمول برای پاکسازی سطوح مورد استفاده قرار می گیرند. ضدعفونی کننده های سطح پایین مانند فنل و ترکیبات فنلی، ترکیبات آمونیوم چهارتایی، پرکلرین و …

پرکلرین (هیپوکلریت کلسیم)

پرکلرین ماده ایست سفید رنگ با خاصیت گندزدایی که جهت ضدعفونی آب، سبزی، میوه، ظروف، حمام، توالت و محل‌های آلوده بکار می‌رود. این ماده معمولاً در بازار با درجه خلوص ۶۰ – ۷۰ درصد عرضه می‌شود.

علت بسیاری از بیماریهای واگیردار روده‌ای (وبا و…) موجودات بسیار ریزی هستند که با چشم دیده نمی‌شوند. این موجودات از طریق خوردن آب، سبزی و میوه آلوده و یا توسط  ظروف وارد بدن انسان شده و ایجاد بیماری می‌نماید. یکی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های واگیر روده‌ای ضدعفونی کردن آب‌های آشامیدنی و مصرفی و میوه و سبزیجات با محلول پرکلرین می‌باشد. این ماده برای ضد قارچ، ضد باکتری (ضد بو)، برای تصفیه آب‌های آشامیدنی، معرف سفید کننده (کاغذ، منسوجات) و گند زدا و ضد عفونی کننده آب استخرها و …

محلول غلیظ این ماده جزو ضدعفونی کننده های سطح متوسط و محلول رقیق آن جزو ضدعفونی کننده های سطح پایین دسته بندی می شود.

ضدعفونی کننده خوراکی چیست؟

ضدعفونی‌کننده‌ خوراکی، بر اساس حداکثر میزان باقیمانده‌ مجاز که پس از تماس با محصولات غذایی از خود برجای می گذارد، تعیین می شود.
ملاحظات مهم هنگام انتخاب یک ضدعفونی کننده خوراکی عبارتند از:
♦ اثربخشی در کاهش آلودگی میکروبی در شرایط خاص
♦ هزینه
♦ سهولت کاربرد
♦ نیاز به شستشو
♦ خواص سمی یا تحریک کننده و سازگاری با آب محلی
برخی از مواد ضدعفونی کننده خوراکی مجاز به شرح زیر است:
♦ ضدعفونی‌کننده‌ خوراکی حاوی ترکیبات کلر (مانند سفیدکننده)
♦ مخلوط‌های پراکسید و پراستیک اسید
♦ اسیدهای کربوکسیلیک
♦ ترکیبات آمونیوم چهارتایی
♦ ترکیبات آنیونی اسید
♦ ترکیبات ید

نکته اینجاست که مهمترین کاربرد ضدعفونی کننده های خوراکی در صنایع غذایی و لبنی، قندو شکر، صنعت دام و طیور و صنایعی که مستقیماً با سلامت انسان در تماس است، می باشد. همچنین در سورتینگ های میوه و سبزیجات، برای ضدعفونی خطوط تولید، از این دست ضدعفونی کننده ها استفاده می شود. در مصارف خانگی نیز، موثرترین و سالم ترین نوع ضدعفونی کننده میوه و سبزیجات می باشند.

ضدعفونی کننده های سبز کدامند؟

منظور از استفاده از ضدعفونی کننده های سبز، تمیز کردن و ضد عفونی کردن با استفاده از محصولات و ابزارهای ایمن است. به این ترتیب از آسیب رسیدن به سلامتی انسان به ویژه سلامت کودکان، کارکنان و محیط زیست جلوگیری می شود. تمیز کردن سبز یعنی همیشه محصولات ایمن تر همچون ضدعفونی کننده های سبز، ارگانیک یا طبیعی را به کار گیرید و همیشه از دستورالعمل های روی برچسب پیروی کنید. هرچند در واقعیت یک راه واقعا سبز برای کاهش شیوع بیماری های عفونی از طریق تغییر رفتارهای ماست.

تجهیزات لازم برای فرآیند ضدعفونی و گندزدایی

مواد ضدعفونی کننده برای کاربردهای مختلف، در قالب های گوناگونی یافت می شوند. برخی از این محصولات برای استفاده نیاز به تجهیزات مخصوصی دارند که باید فراهم گردد.

الف) نحوه استفاده از ضدعفونی کننده صنعتی

اغلب از ضدعفونی کننده صنعتی، برای شستشوی خطوط COP&CIP صنایع غذایی استفاده می شود. این خطوط مجهز به دستگاه های پیشرفته ای مجهز به مخزنی برای نگاهداری محلول ضدعفونی کننده خوراکی، ابزاری برای چرخش مواد درون آن ها، مجهز به پمپ های فشار برای جت واش یا پاشش مواد با فشار زیاد است.

ب) نحوه استفاده از ضدعفونی کننده دست و سطوح

• معمولا در قالب اسپری، فوم یا ژل ضدعفونی کننده دست یافت می شوند. فرمولاسیون آن ها اغلب بر پایه الکل است اما نوع غیرالکی هم وجود دارد. از ظروف دردار با حجم های مختلف برای نگاهداری این مواد استفاده می شود.
  در مکان های عمومی، برای اجتناب از انتقال عفونت از طریق تماس مستقیم دست، ابزار و تجهیزاتی برای اسپری یا تزریق مواد ضدعفونی وجود دارند:
• دستگاه ضدعفونی کننده دست اتوماتیک: دستگاهی حاوی محلول ضدعفونی کننده است که با استفاده از یک چشمی مجهز به سنسور مجاورتی، قرارگیری دست در مسیر افشانه را تعیین کرده و به سوی دست عمل پاشش را انجام می دهد.
• دستگاه ضدعفونی کننده پدالی: دستگاهی حاوی محلول ضدعفونی کننده است که با با قرارگیری پا بر روی پدال آن، عمل پاشش را بر روی دستان انجام می دهد.

کلام آخر

درواخ ضدعفونی کننده سطح بالا می باشد. این محلول برپایه پراستیک اسید است. همانطور که بالا اشاره شد، محلول های ضدعفونی کننده سطح بالا علاوه بر از بین بردن انواع باکتری، قارچ، کپک و مخمر، اسپورها را نیز از بین می برد. فعالیت اسپورسیدال پراستیک اسید با افزایش دما، افزایش می یابد. این ماده به عنوان رسوبگیر ضعیف و ضدعفونی کننده قوی مورد استفاده قرار می گیرد. درواخ در دمای پایین و همچنین در حضور مواد آلی نیز تاثیرات اسپورسیدال خود را حفظ می کند.